Een Revolutie van de Revolutie?

De indruk die ik uit de verschillende geschriften rond het thema "reform of the reform" heb gekregen is dat zij uitgaat van de constatering dat er na het Tweede Vaticaans Concilie iets grondig fout is gegaan met de liturgiehervorming. Een probleem dat verder gaat dan de implementatie maar ook aan de liturgie op zichzelf raakt. Hierbij stoelt zij zich voornamelijk op het werk van Klaus Gamber maar ook zeer sterk op het gedachtegoed van onze huidige paus. Een liturgieherziening wordt niet direct afgewezen, maar er wordt hevig aan getwijfeld of de uitgevoerde liturgiehervorming wel die van Vaticanum II is, of zij wel zo door de concilievaders bedoeld was. Daarom staat zij voor een ernstig opnieuw doordenken van de liturgie, een heropleving van de Liturgische Beweging.

Op de korte termijn worden meestal drie wegen die tegelijkertijd bewandeld moeten worden aangeduid. Ten eerste de hervorming van de contemporaine liturgie, zowel door het aanpassen van de Ars Celebrandi (waarbij de Oosting een zeer belangrijke rol speelt), als verdergaande veranderingen van de liturgische boeken zelf, allemaal gericht op dat wat de concilievaders werkelijk voor ogen hadden. Ten tweede het verstevigen van de positie van de voorconciliaire liturgie, zowel om als richtpunt te dienen van het eerste punt als vanwege haar eigen specifieke waarde. Ten derde een hernieuwde studie van de liturgie en van haar hervorming, een studie zonder polemiek maar die er niet voor schroomt pijnpunten bij de naam te noemen.

Op de middellange termijn wordt er naar gestreefd om de hervormde liturgie zodanig terug te hervormen zodat ze weer wordt tot wat de concilievaders oorspronkelijk voor ogen hadden. Hierdoor hoopt men de breuk met de voorconciliaire liturgie ongedaan te maken en beide liturgieën als het ware weer organisch tot een geheel te brengen.

Hierbij zijn door verschillende auteurs schema's voor de hervorming van de hervorming opgesteld die stuk voor stuk zeer dicht bij de oorspronkelijke voorconciliaire liturgie liggen, en allemaal veel verder liggen van de contemporaine liturgie en zeker van de overheersende praktijk. Persoonlijk heb ik bij het lezen van deze voorstellen de indruk dat we niet meer met een "hervorming van de hervorming" te maken hebben maar met een "revolutie van de revolutie". En volgens mij ziet een deel van de "Reform of the Reform"-beweging dit ook zo. Vooral Aidan Nichols O.P. wekt sterk te indruk in feite uit te gaan van een "revolutie van de revolutie". Andere schrijvers zoals Thomas Kocik (pr.) geven eerder de indruk uit te gaan van een meer organische "hervorming van de hervorming". Hoe het ook zij, sinds het einddoel in grote mate overeenkomt denk ik dat de terminologie voor het heil van de kerk er niet zo veel toe zal doen. Wat voor de een een sterke bijsturing van de romeinse ritus is, is voor de ander het herstellen van de romeinse ritus die nu is vervangen door een ritus die meer neo-gallicaans dan romeins is. Deze verschillen in inschatting hoeven een vruchtbare samenwerking en een vruchtbare door gebed gevoede hernieuwde studie van de liturgie en haar hervorming niet in de weg te staan. Wanneer de een in het einddoel van de "reform of the reform" een breuk met de contemporaine liturgie ziet en de ander niet, doet er voor het heil van de kerk niet toe (temeer omdat het hele proces door een nieuwe diepgaande studie wordt begeleid). Wat van belang is, is een heilige en waardig eredienst.